Một vòng đàm phán thương mại mới giữa Mỹ và Trung Quốc bắt đầu tại London (Anh) vào ngày 9/6 (giờ địa phương), khi cả hai bên đều cố gắng duy trì thỏa thuận đình chiến mong manh đạt được hồi tháng 5/2025.

Mỹ-Trung Quốc nối lại đàm phán thương mại tại London. (Nguồn: Forbes)

Tháng trước, tại Geneva (Thụy Sỹ), hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã nhất trí giảm mạnh thuế quan đối với hàng hóa của nhau trong thời hạn 90 ngày. Tuy nhiên, căng thẳng đã gia tăng trong một tuần gần đây bởi hai điểm bế tắc chính. Đó là sự kiểm soát của Trung Quốc đối với khoáng sản đất hiếm và khả năng tiếp cận công nghệ bán dẫn có nguồn gốc từ Mỹ.

Hoạt động xuất khẩu đất hiếm và nam châm của Bắc Kinh dự kiến là tâm điểm chú ý tại cuộc đàm phán lần này.

Ông Robin Xing, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc của Morgan Stanley nhận định, đất nước tỷ dân khó có thể từ bỏ quyền kiểm soát với đất hiếm bởi đây là một công cụ chiến lược. Việc Trung Quốc gần như độc quyền chuỗi cung ứng đất hiếm sẽ khiến mặt hàng này trở thành "con bài mặc cả" quan trọng trong các cuộc đàm phán thương mại với nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Hiện tại, mọi con mắt đổ dồn vào việc liệu cả hai nền kinh tế có thể đạt được sự đồng thuận ở London hay không.

Cuộc gặp quy tụ những gương mặt quyền lực nhất từ cả hai phía. Đại diện phía Mỹ bao gồm Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Jamieson Greer. Còn phái đoàn Trung Quốc sẽ do Phó Thủ tướng Hà Lập Phong dẫn đầu.

Một "lá bài" giá trị

Vào tháng 4/2025, khi căng thẳng thương mại giữa hai nước leo thang, Trung Quốc áp dụng chế độ cấp phép mới đối với với 7 loại khoáng chất đất hiếm và một số nam châm. Cụ thể, nước này yêu cầu các nhà xuất khẩu phải xin phê duyệt cho mỗi lô hàng và nộp tài liệu để xác minh mục đích sử dụng cuối cùng của những vật liệu này.

Sau thỏa thuận đình chiến thương mại được đàm phán tại Geneva, chính quyền Tổng thống Donald Trump kỳ vọng, đất nước tỷ dân sẽ dỡ bỏ các hạn chế đối với các khoáng sản đó.

Nhưng Bắc Kinh đã chậm trễ trong việc phê duyệt các giấy phép xuất khẩu và gây ra sự thất vọng sâu sắc trong Nhà Trắng.

Ông Kevin Hassett, người đứng đầu Hội đồng kinh tế quốc gia tại Nhà Trắng làm rõ lập trường của Washington khi trả lời phỏng vấn trên CBS News: "Chúng tôi muốn đất hiếm và những nam châm quan trọng khác có thể lưu thông trở lại như thời điểm trước tháng 4. Chúng tôi không muốn bất kỳ chi tiết kỹ thuật nào làm chậm trễ điều đó. Họ (Trung Quốc) rõ ràng biết điều này”.

Đất hiếm là một nhóm gồm 17 nguyên tố, có thể tìm thấy ở nhiều quốc gia, bao gồm cả Mỹ. Nhưng đất hiếm rất khó khai thác, chế biến, rất tốn kém và gây ô nhiễm môi trường.

Theo Cơ quan năng lượng quốc tế (IEA), 61% lượng đất hiếm khai thác toàn cầu đến từ Trung Quốc. Đáng chú ý hơn, đất nước tỷ dân kiểm soát tới 92% khâu tinh chế - bước xử lý quan trọng để biến đất hiếm thành sản phẩm sử dụng được.

Các chuyên gia cho biết, có khả năng Bắc Kinh sẽ tìm cách sử dụng đòn bẩy đối với đất hiếm để buộc Washington nới lỏng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chất bán dẫn tiên tiến và các công nghệ liên quan.

Ông Leah Fahy, nhà kinh tế Trung Quốc lưu ý: "Bắc Kinh đã trở nên quyết đoán hơn trong việc sử dụng biện pháp kiểm soát xuất khẩu như một công cụ để bảo vệ và củng cố vị thế toàn cầu trong các lĩnh vực chiến lược".

Hiện tại, đã có những tín hiệu vui trong việc cấp giấy phép xuất khẩu đất hiếm.

Cụ thể, Phòng Thương mại Mỹ tại Trung Quốc cho hay, một số nhà cung cấp đất hiếm Trung Quốc cho các công ty Mỹ đã nhận được giấy phép xuất khẩu có thời hạn sáu tháng. Các nhà cung cấp của hãng sản xuất ô tô lớn của Mỹ, bao gồm General Motors, Ford và Jeep Stellantis, cũng được cấp giấy phép xuất khẩu tạm thời, với thời hạn lên đến sáu tháng.

Tuy nhiên, Bắc Kinh có thể đẩy nhanh tốc độ phê duyệt giấy phép bởi hiện tại, khả năng tiếp cận toàn cầu đối với khoáng sản đất hiếm vẫn bị hạn chế hơn so với trước tháng 4.

GS. Jin Canrong tại Đại học Nhân dân ở Bắc Kinh đánh giá, sự ưu tiên mà Mỹ dành cho đất hiếm cho thấy “lá bài” này hiệu quả như thế nào.

“Rõ ràng, phía Mỹ đang lo lắng và mong muốn giải quyết vấn đề nhưng lại hạn chế Bắc Kinh về chip và động cơ phản lực, vì vậy, Trung Quốc chắc chắn có mọi lý do để sử dụng 'lá bài' này”.

Những khó khăn kinh tế của Trung Quốc

Khi Trung Quốc giải quyết cuộc chiến thuế quan với Mỹ, rõ ràng, sự gián đoạn này đang gây tổn thất kinh tế trong nước. Dữ liệu thương mại và giá cả được công bố ngày 9/6 vẽ nên một bức tranh ảm đạm cho nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu.

Theo dữ liệu do Tổng cục Hải quan Trung Quốc công bố, tổng lượng hàng xuất khẩu của nước này chỉ tăng 4,8% vào tháng 5/2025 so với cùng kỳ năm ngoái. Mức này giảm mạnh so với mức 8,1% ghi nhận vào tháng 4/2025.

Cũng trong tháng 5/2025, xuất khẩu của Bắc Kinh sang Washington đã giảm mạnh 34,5%, bất chấp mức thuế quan của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc đã giảm từ 145% xuống còn 30%.

Tuy nhiên, người phát ngôn Tổng cục Hải quan Trung Quốc Lu Daliangn đã đề cao sức mạnh kinh tế của đất nước khi nhấn mạnh rằng, hoạt động thương mại hàng hóa đã chứng minh được "khả năng phục hồi trước những thách thức bên ngoài".

Trong khi đó, áp lực giảm phát vẫn tiếp tục đeo bám nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Theo dữ liệu được Cục Thống kê quốc gia (NBS), vào tháng 5/2025, Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Trung Quốc, một chuẩn mực để đo lường lạm phát, đã giảm 0,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Chỉ số giá sản xuất (PPI) cũng trở nên tồi tệ hơn, với mức giảm 3,3% vào tháng 5/2025 so với cùng kỳ năm trước, mức giảm mạnh nhất trong 22 tháng.

Với bức tranh kinh tế như vậy, hãng tin Bloomberg dự báo, Bắc Kinh dường như đang đặt cược rằng, việc thiết lập lại quan hệ thương mại với Washington sẽ mang về "chiến thắng hữu hình" trong những tuần và tháng tới.

Việc cắt giảm thuế quan, nới lỏng kiểm soát xuất khẩu và tình hình bớt căng thẳng hơn... sẽ là những thành quả mà Trung Quốc mong muốn đạt được trong lần đàm phán này. Điều đó sẽ giúp đất nước phụ thuộc vào xuất khẩu "lấy lại phong độ" tăng trưởng kinh tế trong thời gian tới.

Theo: báo TGVN